A patria enteira: homenaxe a Xosé Ramón Barreiro Fernández

O tránsito cara á situación da jubilatio dun profesor universitario aconsella facer un alto no camiño e convocar a colegas e discípulos a unha celebración algo especial. Non se trata de palabras e músicas que leve o vento, nin de fastos propios de “paraninfos”, senón de traballos e investigacións, cuxos contidos han de ficar para o porvir. Esta foi a idea que nos moveu para elaborar este libro-homenaxe ao profesor Xosé Ramón Barreiro Fernández. A iniciativa foi ben doada, pola disposición que todos os participantes amosaron para contribuíren ao que se lles demandaba. E os resultados á vista están, neste volume que será por tempo punto de referencia para a historia da cultura galega, nomeadamente da súa época máis recente.

Índice

Unha homenaxe debida

I. Historia política

• “Todo por España y España para Dios”. A Bandera Legionaria Gallega de Falange Española na Guerra Civil
  Aurora Artiaga
• O monterismo en Galicia
  Margarita Barral Martínez
• “Escravo das miñas confidencias e apoio nas miñas necesidades...”. Contribución ao estudo da “Guerrilla do chao” no rural galego: a rede de enlaces do guerrilleiro Manuel Castro Tellado
  Ana Cabana Iglesia
• O adolescente viril: o maurismo en Galicia, 1914-1923
  Miguel Cabo Villaverde e Antonio Míguez Macho
• Gomá en la II República y la Guerra Civil. Acotaciones
  José Manuel Cuenca Toribio
• Represión e corrupción. Aproximación á sociedade galega no “primeiro franquismo”
  Lourenzo Fernández Prieto
• A encrucillada galega dos anos trinta: Igrexa, política e violencia
  Emilio Grandío Seoane
• Unha aproximación á conformación dos poderes locais en Galicia. Arzúa entre a República e a protoinstitucionalización do réxime franquista (1931-1937)
  Daniel Lanero Táboas
• Una aproximación a Falange en la provincia de Lugo (1936-1942)
  Pilar López Rodríguez e M.ª Jesús Baz Vicente
• Las “Camarillas” de los reyes de España
  M. Moreno Alonso
• Notas sobre nacionalismo e mobilización bélica na Guerra Civil Española (1936-1939)
  Xosé Manuel Núñez Seixas
• El movimiento estudiantil universitario de Valladolid en el último decenio del franquismo
  Jesús-María Palomares Ibáñez
• “... en este municipio no se conocía otra política que la de los bandos”. Unha aproximación ó poder local na provincia de Ourense (1917-1936)
  Xulio Prada Rodríguez
• El estado autonómico y los nacionalismos en España
  Jaime Rodríguez-Arana Muñoz
• Interinidade e conflitividade: dinámica institucional do Concello de Lugo na Segunda República
  Antonio Somoza Cayado
• A persecución política da muller. Lucenses detidas no cárcere provincial de Lugo (1936-1940)
  X. M. Souto
• Reflexións ao redor do encontro entre a masonería e os movementos revolucionarios
  Alberto Valín Fernández
• Poder e representación política en Galiza (1790-1856). Avance de investigación e algunhas premisas de partida
  Xosé R. Veiga Alonso
• Os fusilados de Carral. De heroes españois a mártires galegos
  Ramón Villares

II. Historia dos Medios de Comunicación

• J. E. Delmás, un empresario de la comunicación, fundador del periódico Irurac Bat y promotor del “Partido Vascongado” en 1856
  Joseba Agirreazkuenga
• Formación y función de la opinión pública durante el reinado de Isabel II (1833-1868)
  Celso Almuiña
• Breves apuntamentos para entender o nacemento do xornalismo en lingua propia
  Rosa Aneiros e Xosé López García
• O progresismo provincialista galego a través de La Oliva (1856-1857)
  Justo Beramendi
• Do posibilismo á tentación insurreccional. A prensa católica durante a Segunda República
  Jesús de Juana López e Xulio Prada Rodríguez
• Carta de Fraga Iribarne á Conferencia Episcopal Española para mellorar a eficacia da aplicación da censura prevista na súa Lei de Prensa (28 de abril de 1967)
  Olivia Rodríguez González
• Roberto Blanco Torres: a memoria ética de Galicia
  Andrés Torres Queiruga
• Prensa, libros y censura en los orígenes de la España contemporánea (1814-1820)
  Juan B. Vilar
• Despois da galaxia Gutenberg e da galaxia McLuhan
  Darío Villanueva

III. Historia cultural

• Realidade e utopía. Ramón de la Sagra en Cuba
  Xosé Luís Barreiro Barreiro
• Don Antonio López Ferreiro (1837-1910) y su forma de hacer historia
  Julián Barrio Barrio
• Arístides Francisco de Lima Olimpio (o “almirantito de caoba” traído de Colombia polo capitán Francisco Iglesias Brage, veciño de Vigo)
  X. L. Franco Grande
• Pegadas fisiocráticas na obra do ilustrado galego José Alonso López Nobal
  Pablo González Mariñas
• Fonseca e a encomenda de Pazos de Arenteiro: evolución dunha notaría de Número e Concello de Santiago de Compostela
  María José Justo Martín
• El Seminario de Estudos Galegos. Auge, ocaso y “continuidad”
  Eduardo Pardo de Guevara y Valdés
• Audiovisual, teatro e sociedade
  Euloxio Rodríguez Ruibal
• San Salvador de Camanzo: historia e arte dun mosteiro esquecido
  Ramón Yzquierdo Perrín

IV. Historia social

• Epistolario de Murguía: o libro e a escrita como categoría social
  X. L. Axeitos
• A mantenza dos galegos
  Xavier Castro
• Un achegamento ao protoecoloxismo do movemento anarquista en Galicia
  Francisco Díaz-Fierros Viqueira
• La población urbana de Galicia en el siglo XIX: el ejemplo de Santiago de Compostela (1845-1877)
  Carmen Fernández Casanova e Carlos P. del Oro
• El comercio con América, desde A Coruña y Baiona, en el siglo XVI
  Caroline Ménard
• Cincuentenario do Congreso da Emigración
  Xosé Neira Vilas
• Las estampas obscenas de la Rúa del Villar (1828-1833)
  Isaura Varela González

V. Historia agraria

• Da cultura do lume á barbarie incendiaria
  Xesús Balboa López
• Liberales y emprendedores. Los proyectos de desecación de la laguna de Antela (A Limia, Ourense), 1827-1874
  Eduardo Rico Boquete
• O entramado comunitario do campesiñado galego de mediados do XVI a comezos do XIX
  Pegerto Saavedra

VI. Cultura e relixión

• “Causas de descristianización del medio obrero en España”. Un informe del episcopado español de 1962
  J. Luis Mínguez Goyanes
• Eppur si muove. Relixión, modernización e secularización na Galicia contemporánea. Logros e retos da nosa historiografía
  José Ramón Rodríguez Lago
• A pegada relixiosa na toponimia galega. 1. Edificios relixiosos
  Antón Santamarina

VII. De lingua e literatura galega

• Denuncia pública e autor anónimo. O diálogo dos esterqueiros (1807)
  Rosario Álvarez Blanco
• Poemas galegos de Julio Camba cando mozo e anarquista
  Xosé María Dobarro Paz
• A creación do Instituto da Lingua Galega en 1971 e o desencontro normativo coa Academia
  Francisco Fernández Rei
• A defensa da lingua galega nunha institución centenaria (Real Academia Galega 2001-2007)
  Manuel González González
• “La opinión de una mujer española acerca de la guerra actual”, en un autógrafo inédito de Emilia Parco Bazán (1898)
  José Manuel González Herrán
• Dous rateos do século XIX do Foro do Cabido de Eirapedriña e do Foro de Camba de Framán (Bugallido, Ames)
  Ramón Lorenzo
• Sobre notarios e uso do romanzo na Galicia de mediados do século XIII. Ao lor da data dun documento en galego do Tombo de Caaveiro
  Henrique Monteagudo
• O teatro de Lorca e os dramaturgos galegos
  José María Paz Gago

VIII. Varia

• Transversal. Do escudo do reino á bandeira da nación
  Xosé Barro
• Carta a Xosé Ramón Barreiro ó lor do Sabre de Solís
  Darío Xohán Cabana
• Historiador no mundo da cultura galega
  Francisco Fernández del Riego
• O Pozo da Señora
  Víctor F. Freixanes
• Xosé Ramón Barreiro Fernández
  Salvador García-Bodaño
• Sobre as Cartas a un mozo galego
  Camilo Gonsar
• La liberté guidant le peuple (vórtice)
  Xosé Luís Méndez Ferrín
• Poesía e cosmovisión
  Luz Pozo Garza
• Diálogo
  Helena Villar Janeiro